ایرانیان‌نوسنگی و حکایت‌مرگ
مرده‌را به‌طور مچاله‌و به‌طرز در هم‌پیچیده‌ای‌در کف‌آلونکها یا اتاقها به‌خاک‌می‌سپردند. این‌نزدیکی‌و همجواری‌با مرده، زندگانی‌رااز لزوم‌تهیه‌ی‌هدایا برای‌او معاف‌می‌داشت، زیرا که‌روح‌وی‌می‌توانست‌در خورد و خوراک‌با سایر افراد خانواده‌شریک‌شود. انسان‌از قدیم‌معتقد بود که‌پس‌از مرگ‌همان‌گونه‌زندگی‌خواهد کرد که‌در روی‌زمین‌زیسته‌بود. وجود تبری‌از سنگ‌صیقلی‌و دو فک‌گوسپند در نزدیکی‌سر مرده(که‌در غار به‌دست‌آمده‌است) این‌باور را نشان‌می‌دهد. همچنین‌خوردنیهای‌جامد و به‌احتمال‌قوی‌مایعات‌نیز در گور گذاشته‌می‌شد. جسد مرده‌را به‌رنگ‌قرمز در می‌آوردند و این‌پدیده‌در نقاطی‌غیر از ایران‌نیز مشاهده‌شده‌است‌و ازین‌موضوع‌چنین‌بر می‌آید که‌یا افراد انسانی‌بدن‌خود را با پوششی‌از رنگ‌قرمز می‌پوشانده‌و یا پیش‌از به‌خاک‌سپردن‌مرده‌اکسید آهن‌بر روی‌جسد وی‌می‌پاشیده‌اند.
اهلی‌کردن‌حیوان‌که‌انگیزه‌ی‌آن‌نیاز انسان‌به‌داشتن‌چهارپایانی‌بوده‌است‌که‌قابل‌قربانی‌شدن‌باشند - در پیشرفت‌تمدّن‌عامل‌مهم‌و عمده‌ای‌به‌شمار می‌رود و حیوان‌بی‌آنکه‌در مورد تغذیه‌به‌انسان‌نیازمند باشد - خوراک‌و پوشاک‌بشر را تأمین‌می‌کرد و نیز می‌توانست‌در کاریا حمل‌و نقل‌مورد استفاده‌قرار گیرد. گله‌داری‌و تربیت‌اغنام‌و احشام‌مستلزم‌وجود خانواده‌ای‌بزرگ‌بود که‌زنان، فرزندان‌و حتّی‌بردگان‌را در بر می‌گرفت. بدین‌ترتیب‌در این‌دوران‌عناصر اولیه‌ی‌اقتصادی‌به‌وجود آمد: شکار، صید ماهی، باغداری، کشت‌و زرع، تربیت‌حیوانات‌و بهره‌برداری‌از منابع‌زیرزمینی
بدینسان‌بشر از وضعی‌که‌در آن‌برای‌تهیه‌ی‌خوراک‌روزانه‌ملزم‌به‌شکار کردن‌بود بیرون‌آمد، به‌کار تولید پرداخت‌و وارد نخستین‌مرحله‌ی‌گسترش‌تجارب‌یعنی‌ایجاد مواد اضافی‌شد که‌می‌توانست‌آنها را با کالاهای‌مورد نیاز دیگر مبادله‌کند. در حقیقت‌بازرگانی‌پیش‌از آن‌زمان‌به‌وجود آمده‌بود. صدفها و جانوران‌صدفی‌که‌ساکنان‌سیالک‌کاشان‌در این‌عصر (دوران‌اول) به‌عنوان‌زینت‌به‌کار می‌بردند، مورد آزمایش‌متخصصان‌قرار گرفته‌و معلوم‌شده‌است‌که‌تعلق‌به‌انواعی‌دارد که‌تنها در خلیج‌پارس‌که‌در حدود هزار کیلومتر تا سیالک‌فاصله‌دارد - به‌دست‌می‌آمده‌است. بدیهی‌است‌که‌مبادلات‌مستقیماً انجام‌نمی‌گرفت، بلکه‌دست‌فروشان‌دوره‌گرد وسیله‌ی‌اجرای‌آن‌بودند
حتّی‌در این‌تاریخ‌هم‌ساکنان‌یک‌دهکده‌ی‌ما قبل‌تاریخی‌از زندگی‌مجزا و منفرد برخوردار بوده‌اند. شروع‌تجارت‌از امتیازات‌خاص‌ساکنان‌فلات‌ایران‌نبوده‌است، زیرا معاصران‌آنان‌در آلمان‌نیز صدف‌را از اقیانوس‌هند و فرانسویان‌و انگلیسیان‌عنبر را از بالتیک‌وارد می‌کرده‌اند. محتملاً در معتقدات‌یهودی‌و مسیحی‌درباره‌ی‌رانده‌شدن‌بشر از بهشت، خاطره‌ای‌از پایان‌عصر نوسنگی‌وجود دارد. انتقال‌انسان‌از وضع‌پیشین‌به‌حالت‌روستایی‌یکی‌از بزرگ‌ترین‌تحولات‌جامعه‌ی‌بشری‌بوده‌است‌که‌نتایج‌آن‌تا زمان‌حاضر هم‌ادامه‌دارد.
